Psychologische basisbehoeften van pabostudenten in leernetwerken in coronatijd

Ann de Vocht sept 2022

In leernetwerken leren pabostudenten samen met leraren basisonderwijs en lerarenopleiders, soms aangevuld met onderzoekers en/of experts, door middel van sociale interacties (Doppenberg et al., 2012). De netwerkleden werken gezamenlijk aan praktijkgerichte opdrachten die impact hebben op de beroepspraktijk. Zo komen de netwerkleden bijvoorbeeld tot een handelingswijze voor cross-age peer-tutoring of hoogbegaafde kinderen.

Dat leernetwerken de psychologische basisbehoeften (i.e., autonomie, verbondenheid en competentie) van pabostudenten vervullen, en daarmee hun studiemotivatie verhogen, wisten we al (Vrieling-Teunter et al., 2022). Maar is dat ook zo in coronatijd? Van de ene op de andere dag moesten de bijeenkomsten van de leernetwerken op pabo’s anders worden georganiseerd. De traditionele fysieke bijeenkomsten maakten plaats voor een afwisseling tussen fysieke en online bijeenkomsten afhankelijk van de heersende coronamaatregelen.

Maar wat betekende deze afwisseling tussen fysieke en online bijeenkomsten van leernetwerken voor de psychologische basisbehoeften van pabostudenten? We vroegen het aan 91 pabostudenten uit vier pabo’s verspreid over het land (Iselinge Hogeschool, Hogeschool iPabo, Marnix Academie en Thomas More Hogeschool). Door middel van vragenlijsten en interviews werd het netwerkleren in coronatijd geëvalueerd. En wat bleek: er werd nog steeds tegemoet gekomen aan de psychologische basisbehoeften van de pabostudenten in leernetwerken! Maar … pabo’s dienden in coronatijd wel rekening te houden met een aantal voorwaarden, namelijk doelgerichtheid, flexibel onderwijs en een ondersteunende omgeving.

Doelgerichtheid

Wanneer de doelen van het leernetwerk werden afgestemd op de afwisseling tussen fysieke en online bijeenkomsten, gaf dit richting aan de praktijkopdrachten binnen het leernetwerk in coronatijd. Hierdoor verminderde de kans op uitstel of annulering van deze praktijkopdrachten en verhoogde de kans op bevredigende resultaten. Belangrijk hierbij was het organiseren van discussies over de praktijkopdrachten waarbij pabostudenten feedback konden geven en ontvangen.

Best practices:

• De pabostudenten dachten vooraf na over hoe om te gaan met praktijkopdrachten tijdens een lockdown (i.e., Stem doelen en praktijkopdrachten af op de gevolgen van de afwisseling tussen contact- en afstandsonderwijs);
• De pabostudenten voltooiden ontwikkeld materiaal binnen het leernetwerk waardoor een competent gevoel ontstond (i.e., Handel resultaatgericht);
• De pabostudenten overlegden over praktijkervaringen (i.e., Organiseer discussies over praktijkervaringen).

Flexibel onderwijs

Binnen de leernetwerken reageerden pabostudenten met een grote hoeveelheid flexibiliteit op de voortdurende verschuiving tussen fysieke en online bijeenkomsten. De autonome keuzevrijheid in de beoordelingsvoorwaarden leidde tot tevredenheid van de vervulling van de psychologische basisbehoeften. Ook het flexibele studierooster van de pabostudenten droeg bij aan de vervulling van de psychologische basisbehoeften. Toch waren niet alle pabostudenten even vaardig in het omgaan met deze flexibiliteit en zochten ze hulp bij andere netwerkleden om tot een gestructureerde studieplanning te komen.

Best practices:

• De pabostudenten kozen uit verschillende inleverdata voor opdrachten die werden beoordeeld (i.e., Geef beoordelingskeuzes);
• De pabostudenten kregen keuzevrijheid in de studieplanning (i.e., Sta een flexibel studierooster toe en organiseer hierover discussies).

Ondersteunende omgeving

Ten slotte gaven pabostudenten aan dat het gevoel van een ondersteunende omgeving tijdens fysieke en online bijeenkomsten fundamenteel van elkaar verschilde. Tijdens online bijeenkomsten diende specifieke aandacht gegeven te worden aan informele gesprekken, een sfeer van veiligheid, gelijkwaardigheid en verbondenheid, en het bieden van emotionele steun binnen leernetwerken zodat pabostudenten positieve ervaringen rond de vervulling van de psychologische basisbehoeften konden ervaren. Tijdens fysieke bijeenkomsten leken deze processen binnen leernetwerken spontaan te ontstaan. In lijn met deze bevindingen gaven pabostudenten de voorkeur aan het organiseren van netwerkbijeenkomsten met de hele groep tijdens online bijeenkomsten in plaats van deels online en deels fysiek aanwezig te zijn.

Best practices:

• Tijdens online bijeenkomsten werd tijd vrijgemaakt voor het voeren van informele gesprekken (i.e., Organiseer informele discussies; stimuleer veiligheid, gelijkwaardigheid en verbondenheid; en bied emotionele steun);
• Netwerkbijeenkomsten werden volledig online georganiseerd in plaats van deels online en deels fysiek (i.e., Organiseer TLG-bijeenkomsten met de hele groep).

Tot slot

Wanneer pabo’s rekening hielden met de voorwaarden voor netwerkleren in coronatijd (i.e., doelgerichtheid, flexibel onderwijs en een ondersteunende omgeving), werden de psychologische basisbehoeften van pabostudenten beter vervuld. Leernetwerken zijn dus een goed alternatief voor het initiëren van sociale interacties gedurende een pandemie om zo de psychologische basisbehoeften, en daarmee de studiemotivatie, van pabostudenten te versterken. Gelden deze conclusies ook voor studenten uit andere studierichtingen of pabostudenten uit andere (Westerse) landen? Dat zal vervolgonderzoek moeten uitwijzen.

Verder lezen?

• Networked Learning Conference 2022 (tekst)
• Networked Learning Conference 2022 (presentatie)
• Psychologische basisbehoeften van pabostudenten in blended lerende leraren groepen tijdens COVID-19 (masterthesis)

Doppenberg, J. J., Bakx, A. W. E. A., & den Brok, P. J. (2012). Collaborative teacher learning in different primary school settings. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 18(5), 547-566. https://doi.org/10.1080/13540602.2012.709731

Vrieling-Teunter, E., de Vries, N., Sins, P., & Vermeulen, M. (2022). Student motivation in teacher learning groups. European Journal of Teacher Education. https://doi.org/10.1080/02619768.2022.2086119